| De variatie die wordt afgevraagd zal op twee manieren toegankelijk worden gemaakt. Er wordt een atlas samengesteld die zal bestaan uit ongeveer 400 kaarten, verdeeld in vier delen, voor elk domein één. Elke kaart wordt aangevuld met een uitvoerige uitleg, discussie van relevante literatuur en informatie betreffende de theoretische relevantie.
In het gebruik heeft zo'n atlas zijn beperkingen. Door het vaste aantal kaarten kunnen niet alle mogelijke correlaties weergegeven worden. Om de data maximaal toegankelijk te maken voor verder taalkundig onderzoek zal er ook een databank beschikbaar komen waarmee de onderzoeker met behulp van cartografische software zijn eigen kaarten kan tekenen. Deze databank zal uiteindelijk ook toegankelijk gemaakt worden via het internet.
Naast de atlas zal er een aantal publicaties verschijnen en zes van de SAND-aio's en -onderzoeksassistenten zullen promoveren op een onderwerp uit een van de genoemde empirische domeinen.
Achtergrond
Het SAND-project is in januari 2000 gestart en loopt tot december 2003. Het wordt gefinancierd door NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek), FWO (Vlaamse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) als een zogenoemd VNC-project (VNC = Vlaams-Nederlands comité voor Nederlandse Taal en Cultuur) en het Meertens Instituut. Het project is opgezet door prof. dr. Hans Bennis (directeur van het Meertens Instituut, KNAW), dr. Hans den Besten (Universiteit van Amsterdam), prof. dr. Johan Rooryck (Universiteit Leiden), dr. Johan Van de Auwera (Universiteit van Antwerpen) en prof. dr. Magda Devos (Universiteit Gent). Deelnemende instituten zijn:
- Meertens Instituut
- Universiteit van Amsterdam (UvA)
- Universiteit Leiden (UL)
- Universiteit van Antwerpen (UIA)
- Rijksuniversiteit Gent (RUG)
- Fryske Akademy (FA)
De motivatie die aan dit project ten grondslag ligt is drievoudig. Ten eerste ondergaat de geografisch bepaalde taalvariatie een snelle verandering onder invloed van toenemende mobiliteit en migratie en de rol van de massamedia. De meeste onderzoekers zijn het erover eens dat er een verschuiving waarneembaar is van lokale variatie naar regionale variatie waarbij veel van de variatie verdwijnt. Het mag duidelijk zijn dat een beschrijving van de op dit moment nog bestaande variatie erg belangrijk is vanuit het oogpunt van de cultuurgeschiedenis. Bovendien veronderstelt een goed begrip van toekomstige ontwikkelingen in taalvariatie een gedetailleerde beschrijving en analyse van de huidige variatie.
Ten tweede vormt de syntactische atlas de afsluiting van een uniek drieluik dat verder bestaat uit een fonologische atlas (FAND, waarvan het eerste deel in 1998 is verschenen) en een morfologische atlas (MAND). Met deze drie atlassen ontstaat er een uitstekend onderzoeksinstrument voor onderzoek naar taalvariatie in Nederland en Vlaanderen in de laatste decennia van de twintigste eeuw.
Ten derde is de rol van syntactische microvariatie in theoretisch georiënteerd syntactisch onderzoek de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden. Het SAND-project vergroot het empirisch bereik van de syntactische theorie en maakt het mogelijk meervoudige correlaties tussen linguïstische variabelen te onderzoeken.
Overzicht van activiteiten en resultaten
Bibliografie
Gedurende het eerste jaar van het project is er een bibliografie samengesteld op het gebied van de dialectsyntaxis met betrekking tot bovengenoemde vier domeinen, om een inventarisatie te kunnen maken van de syntactische verschijnselen in de Nederlandse dialecten. Er zijn ruim 1300 boeken, artikelen en ongepubliceerde werken in opgenomen. De lijst wordt bijgewerkt.
Internationale samenwerking
In augustus 2000 vond er op het Meertens Instituut een workshop plaats om internationale samenwerking tussen syntactische atlasprojecten te bevorderen. Vertegenwoordigers van verschillende onderzoeksgroepen die werken aan syntactische atlassen kwamen in Amsterdam samen om aspecten van hun werk te belichten. De deelnemende instituten waren:
- Universiteit of Amsterdam (Nederland)
- Universität Freiburg (Duitsland)
- Fryske Akademy (Nederland)
- Universität Kiel (Duitsland)
- Universiteit Leiden (Nederland)
- McGill University (Canada)
- Universita di Padova (Italië)
- Universität Regensburg (Duitsland)
- Universität Zürich (Zwitserland)
De meeste papers die gepresenteerd werden op de workshop zijn verschenen als electronische publicatie Syntactic Microvariation.
In november 2001 heeft er een tweede workshop plaatsgevonden aan de Universität Freiburg (Duitsland)
Schriftelijke vragenlijst
Als voorbereidende studie op het veldwerk is een schriftelijke vragenlijst verzonden naar Nederlandse en Vlaamse informanten van het Meertens Instituut. 370 informanten, gelijk verspreid over Nederland en België gaven hun oordelen over de 424 testzinnen en stuurden de lijst terug. De antwoorden zijn opgenomen in een databank die wordt gebruikt bij de voorbereiding op het veldwerk. Verder zal deze databank gebruikt worden voor het checken van de veldwerkresultaten en voor andere onderzoeksdoeleinden.
Veldwerk
Op dit moment wordt het veldwerk uitgevoerd. Verwacht wordt dat het in september 2002 zal worden afgerond.
De meeste SAND-veldwerkers zijn geen moedertaalsprekers van een dialect. Hierdoor bestaat de kans dat bij een interview het dialect van de informant accomodatie zal vertonen naar het standaard-Nederlands. Om dit te voorkomen was het nodig een nieuwe interviewmethode te ontwerpen. In de relevante omstandigheden worden twee sprekers van hetzelfde dialect geselecteerd. Eén van de twee treedt op als interviewer, de ander wordt geïnterviewd.
Databank
Het verzamelde gesproken materiaal wordt bijeengebracht in een databank, verrijkt met orthografische transcriptie, syntactische tagging en syntactische annotatie. De databank wordt voorzien van een gebruikersvriendelijke (web)interface, zodat de data toegankelijk zijn voor verder syntactisch onderzoek en de gebruiker elke gewenste kaart kan genereren.
SAND Publicaties
Wetenschappelijke publicaties
- Barbiers, S., L. Cornips & S. van der Kleij (eds). (2002). Syntactic Microvariation. Electronische publicatie van Meertens Instituut en NIWI. URL: http://www.meertens.knaw.nl/books/synmic
- Barbiers, S. (2002). ‘Variation in Negation: Questions for the Syntactic Atlas of the Dutch dialects’. In: S. Barbiers, L. Cornips & S. van der Kleij (eds.), Syntactic Microvariation.
- Barbiers, S. (ms). ‘Variation in the right-periphery: Questions for the Syntactic Atlas of the Dutch dialects.’
- Barbiers, S. (te verschijnen). ‘Fronting in imperative clauses.’ In: W. van der Wurff (ed.), Imperative Clauses in generative grammar. Studies offered to Frits Beukema. Linguistik Aktuell/Linguistics Today. Amsterdam: John Benjamins.
- Cornips, L & W. Jongenburger (2001). ‘Het design en de methodologie van het SAND-project.’ In: Nederlandse Taalkunde, 215-232.
- Cornips, L. & W. Jongenburger (2001). ‘Elicitation techniques in a Dutch syntactic dialect atlas project.’ In: H. Broekhuis & T. van der Wouden (ed.), Linguistics in The Netherlands 2001 18. John Benjamins, Amsterdam/Philadelphia, 57-69.
- Cornips, L. (2002). ‘Variation between the infinitival complementizers om/voor in spontaneous speech data compared to elicitation data.’ In: S. Barbiers, L. Cornips & S. van der Kleij (eds.), Syntactic Microvariation.
- Cornips, L. & Poletto, C. (2004). ‘On standardising syntactic elicitation techniques.’ In: Lingua.
- Craenenbroeck, J. van. (2000). ‘Complementerend van: een voorbeeld van syntactische variatie in het Nederlands.’ In: Nederlandse Taalkunde 5-2, 133-163.
- Craenenbroeck, J. van. (te verschijnen). ‘Van as a marker of dissociation: Microvariation in Dutch.’ In: J.-W. Zwart & W. Abraham (eds.), Germanic in syntax-typological settings.
- Craenenbroeck, J. van & J.M. van Koppen (te verschijnen). ‘Subject doubling in Dutch dialects.’ In: Proceedings ConSole 9.
- Craenenbroeck, J. van & J.M. van Koppen (te verschijnen). ‘Pronominal doubling and the structure of the left periphery in southern Dutch.’ In: S. Barbiers, L. Cornips & S. van der Kleij (eds.), Syntactic Microvariation.
- Hoekstra, E. & M. van Koppen (2000). ‘Het Bildts as resultaat van Fries-Hollands taalcontact.’ In: D. Boutkan & A. Quak (eds.), Language, Substratum, Superstratum Adstratum in Germanic languages.
- Hoekstra, E. & M. van Koppen (2000). ‘Het diminutiefsysteem in het Bildts: Fries of Hollands?’ In: D. Boutkan & A. Quak (eds.), Language, Substratum, Superstratum Adstratum in Germanic languages.
- Neuckermans, A., G. de Vogelaer & G. Vanden Wyngaerd (2000). ‘Voegwoordcongruentie in de Vlaamse dialecten. In: V. De Tier, M. Devos & J. Van Keymeulen (eds.), Nochtans was scherp van zin, Huldealbum Hugo Ryckeboer. Vakgroep Nederlandse taalkunde, Gent, 215-221.
- Neuckermans, A., Gunther de Vogelaer & Guido Vanden Wyngaerd (2002). ‘Complementizer agreement in the Flemish dialects.’ In: S. Barbiers, L. Cornips & S. van der Kleij (eds.), Syntactic Microvariation.
- Zeijlstra, H. (2001). ‘Negation: answers and questions.’ HIL Project Description Paper. In: HIL Project Description Papers 2001.
Populair-wetenschappelijke publicaties
SAND op internet
Interview met Sjef Barbiers voor bvn-tv, 25 augustus 2001 (te bekijken met Real Audio)
Medewerkers
Naast degenen die het project opgezet hebben en verder optreden als supervisors (zie Achtergrond en hieronder), werken de volgende taalkundigen mee in het project:
Adviseurs methodologie:
Supervisors:
Links
Het Dialect Syntax Archive is opgezet om de uitwisseling van onderzoeksresultaten te bevorderen en de samenwerking tussen onderzoeksgroepen te stimuleren: Dialect Syntax Archive
Taal & tongval, tijdschrift voor taalvariatie, rekent alle taalvariatieaspecten (ruimtelijke, sociale, pragmatische en historische) binnen het Nederlands taalgebied tot zijn publicatiedomein: Taal en Tongval
|
