Heksen en bezemstelen

De eerste aflevering van de "Volkskunde Atlas" uit 1959 bevat een eerste neerslag van wat over meerdere jaren met enquêtes is bovengehaald aan cultureel erfgoed rondom heksen, vuurmannen, weerwolven en dwaallichten.

Kaart 4 geeft de verspreiding aan over Nederland en Vlaanderen van de verschillende methodes om een heks te kunnen herkennen en om haar te kunnen vastzetten. Klik hier voor enkele opmerkingen bij de kaart.

"Harry Potter" kan getypeerd worden als een evenwichtige aaneenrijging van sagenthema's en -motieven, aldus etnoloog Theo Meder. Sagen zijn (net als sprookjes, fabels, raadsels en moppen) volksverhalen, die in het verleden vooral ook mondeling werden doorgegeven. Het zijn volksverhalen over watergeesten, meerminnen, aarddemonen, kabouters, reuzen, witte wieven, dwaallichten, rusteloze geesten en spoken, vuurmannen, plaaggeesten, klopgeesten, nachtmerries, spookdieren, heksen, tovenaars, weerwolven, draken, basilisken en duivels. Sagen gaan over verzonken kloosters, onuitwisbare bloedvlekken, oersterke helden, onderaardse gangen, legendarische rovers en begraven schatten. "De Orde van de Feniks" uitgelezen? Blader dan eens door
de Volksverhalenbank. (Kies bij subgenre voor "sage".)

Etnoloog Theo Meder heeft een lezing gegeven over het genre "Harry Potter": "Harry Potter en de sagen-revival. Of: hoe het traditionele volksverhaalgenre naadloos aansluit bij de moderne zoektocht naar verloren waarden, individuele zingeving en spiritualiteit"

Wil je weten waar in Nederland de achternaam Heks aangetroffen wordt? Kijk dan eens in de databank met familienamen.

Wil je weten wat de betekenis zou kunnen zijn van de voornaam Harrie? Kijk dan eens in de databank met voornamen.

Wil je weten hoe het woord heks wordt uitgesproken in Nederland en Vlaanderen? Kijk dan eens in de databank met dialect-transcripties. Daar vind je ook uitspraak-varianten van het woord bezem.
(Ga naar transcripties > naamwoord enkelvoud > H > heks of B > bezem. De cartografie werkt momenteel alleen voor een Mac. Variatie bij 'heks' zit bijvoorbeeld in de klinker en in het al dan niet bewaard blijven van de uitgang op -e.)

Zoek je na HP weer andere sferen? Blader eens door de databank met Bedevaarten.

Wil je meer studies lezen over het toverij-erfgoed begin dan eens in de bibliografie Toverij in Nederland 1795-1985, deel 14 in de reeks Publicaties van het P.J. Meertens Instituut, Amsterdam 1990, onder redactie van Matter, F, W. de Blécourt, T. Dekker, W. Frijhoff, M. Gijswijt-Hofstra.

Hier zijn nog enkele andere kaarten uit de Volkskunde Atlas:

Kaart 3 laat zien waar welke eigenschap werd toegedicht aan een dwaallicht.

Kaart 2 laat zien wat men dacht dat een dwaallicht precies was.

Kaart 5 geeft de verspreiding aan van benamingen voor een weerwolf.
Klik hier voor wat men dacht dat een weerwolf zoal uitspookte.

Kaart 19 uit Aflevering 2 (1965) geeft benamingen voor de waterschrik. Door kinderen bang te maken voor de waterschrik hoopte men ze op afstand te houden van het voor kinderen altijd gevaarlijke water.

Meer over HP: check harrypotterfans