Tone and Intrasegmental Structure in West-Germanic Languages

Toon in relatie met segmentele structuur in het Franconische dialectgebied

Het Franconische dialectgebied waarop dit project zich concentreert, bezit een bijzondere taaleigenschap. De betekenis van woorden hangt niet alleen samen met de segmentele opmaak, d.w.z. de klinkers en de medeklinkers, maar hangt ook heel nauw samen met toonhoogte. Als het woord [bi:] bijvoorbeeld wordt uitgesproken met een valtoon, oftewel een toon die halverwege sterk daalt, dan betekent het "het kleine vliegende insect". Echter, als we hetzelfde woord met een sleeptoon, een aanhoudende toon, uitspreken dan draagt het de betekenis van het voorzetsel "bij".

Uit eerder onderzoek is gebleken dat er waarschijnlijk ook een relatie bestaat tussen toonhoogte en het type medeklinker (stemhebbend vs. stemloos) en het type klinker (gesloten vs. open). Deze samenhang is echter nog niet helemaal duidelijk en het huidige project beoogt daarom hier duidelijkheid in te verschaffen.

Dit project slaat een brug tussen de Universiteit van Amsterdam waar een postdoc, Wolfgang Kehrein, zich voornamelijk zal concentreren op de diachronische ontwikkeling van toon in het dialectgebied en het Meertens Instituut waar twee onderzoekers in opleiding, Maike Prehn en Ivo van Ginneken, hun aandacht voornamelijk naar synchronische dialectbeschrijving en de interpretatie daarvan zullen laten uitgaan. Dit team wordt bijgestaan door Paul Boersma en Norval Smith van de Universiteit van Amsterdam en door Ben Hermans en Marc van Oostendorp van het Meertens Instituut.

Volledige projectbeschrijving: http://www.fon.hum.uva.nl/paul/francotone/francotoneProposal.pdf

Looptijd van het project

1 oktober 2005 - 1 oktober 2009 :    Maike Prehn & Ivo van Ginneken
1 mei 2006 - 1 mei 2009 :                Wolfgang Kehrein

Begeleiders

Ben Hermans
Marc van Oostendorp: http://www.vanoostendorp.nl
Paul Boersma: http://www.fon.hum.uva.nl/paul/
Norval Smith: http://cf.hum.uva.nl/home/nsmith/

Adviescommissie

Carlos Gussenhoven (Nijmegen): http://www.let.kun.nl/~C.Gussenhoven/
Michiel de Vaan (Leiden): http://www.mdevaan.nl/
Joseph Schmidt (Marburg)
Larry Hyman (UCLA): http://linguistics.berkeley.edu/~hyman/
Mary Beckman (Ohio State): http://www.ling.ohio-state.edu/~mbeckman/
Janet Pierrehumbert (Northwestern, Chicago): http://babel.ling.northwestern.edu/~jbp/
Moira Yip (University College London)
Frans Hinskens (Meertens Instituut en de VU): http://www.meertens.knaw.nl

Workshops en lezingen

4 november 2005:
Workshop on Franconian Tone, Fonetisch Instituut Amsterdam, UvA (sprekers: Paul Boersma, Björn Koehnlein, Joerg Peters, Michiel de Vaan)

1 februari 2006:
Lezing Moira Yip, "The symbioses between perception and grammar in loanword phonology", Meertens Instituut, Amsterdam

17 februari 2006:
Workshop "Tonal Dialects of Dutch: Structure, Perception, Function", Radboud Universiteit Nijmegen (sprekers: Ben Hermans, Marc van Oostendorp, Rachel Fournier, Judith Hanssen, Joerg Peters, Carlos Gussenhoven)

Aanzet tot een volledig relevante Literatuurlijst

Bach, Adolf. 1921. "Die Schärfung in der Moselfränkischen Mundart von Arzbach (Unterwaldkreis)", Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 45, 266-290.

Dols, Willy. 1953. Sittardse diftongering. Sittard

Gussenhoven, Carlos. 2000. "On the origin and development of the Central Franconian tone contrast", Analogy, Levelling, Markedness: Principles of Change in Phonology and Morphology ed. by Aditi Lahiri, 215-260. Berlin & New York: Mouton de Gruyter.

Jongen, R. 1972. Phonologie des Moresneter Mundart; Eine Beschreibung der segmentalen und prosodischen Wortformdiakrise. Assen: van Gorcum & Comp.

Peters, Jörg, Peter Gilles, Peter Auer & Margret Selting. 2003. "Identifying regional varieties by pitch information: A comparison of two approaches", Proceedings of the 15th International Congress of Phonetic Sciences, Vol. 1 ed. by M. J. Solé, D. Recasens & J. Romero, 1065-1068. Barcelona.

Schmidt, Jürgen Erich. 2002. "Die sprachhistorische Genese der mittelfränkischen Tonakzente", Silbenschnitt und Tonakzent ed. by Peter Auer, Peter Gilles & Helmut Spiekerman, 201-233. Linguistische Arbeiten 463. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.

Vaan, Michiel de. 1999. "Towards an explanation of the Franconian tone accents", Amsterdammer Beiträge zur Älteren Germanistik 51, 23-44.

Yip, Moira. 2002. Tone. Cambridge: Cambridge University Press